Zamek książęcyZamek książąt oleśnickich. Stoi na podwalinach średniowiecznego grodu Piastów. Przez wiele stuleci modernizowany i rozbudowywany. Zamek choć mało znany posiada bardzo bogatą historię. Początkowo średniowieczny gród, następnie gotycki zamek ,aż stał się renesansową rezydencję książęcą. W murach budowli znajdziemy obecność Piastów, Podiebradów, Wirtembergów, Brunszwików, Hohenzollernów. Od 1945 roku, pomimo iż same mury nie zostały uszkodzone podczas walk, zamek powoli niszczał. Początkowo zajmowany przez oddział radzieckiego Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, następnie (do połowy 1947) służył jako punkt zbiorczy wysiedlanych Niemców. Od 1950 roku w murach zamku mieściło się Technikum Budowlano – Drogowe, a do 1965 wykorzystywany był prze różne instytucje niedbające o jego dobry stan. Dopiero w 1965 r. postanowiono przeprowadzić prace konserwatorskie na rzecz ZHP i nowopowstałego muzeum.

Bazylika Mniejsza pw Św. Jana ApostołaKroniki podają rok 979 jako datę poświęcenia pierwszej świątyni w tym miejscu. Data ta chociaż prawdopodobna, nie jest potwierdzona badaniami archeologicznymi. Od 1230 roku świątynia pełni rolę kościoła zamkowego. Podobnie jak w Zamku, bazylika była rozbudowywana wraz z pojawieniem się kolejnych książąt w różnych epokach. Dzięki temu znajdziemy w niej ślady po Piastach, Podiebradach i Wirtembergach, a co za tym idzie, kościół łączy w sobie zarówno gotyk, renesans, manieryzm a także barok. W bazylice nie przeprowadzano znacznych remontów, które by naruszyły książęce plany budowlane. Nie została też poważnie naruszona w trakcie wojny. Jednak w 1900 roku, poprzez przeprowadzane modernizacje mające na celu dobudowanie ogrzewania, miała miejsce katastrofa budowlana, przez którą utraciliśmy jedną z lóż książęcych, balkon dla chórzystów, a także oryginalną posadzkę. Pomimo wyrządzonych szkód najcenniejsze zabytki przetrwały do dziś czyli Mauzoleum Wirtembergów, jedna Loża Książęca a także Biblioteka Łańcuchowa. Bazylikę od 2019 roku można zwiedzać w pełnej okazałości z przewodnikiem dzięki Fundacji Kachny.

Zbór ZbawicielaPochodzi prawdopodobnie z XIV wieku. Pierwotnie gotycka synagoga wybudowana przez ludność Żydowską pochodzącą prawdopodobnie z Pragi. Historycy przypuszczają, iż ludność ta nie była liczna, ale na pewno majętna a co za tym idzie, wpływowa. Najprawdopodobniej posiadali swoją własną dzielnicę znajdującą się przy murach obronnych, czyli tam gdzie synagoga. Nie wiadomo kiedy wybudowana, ale do dziś możemy przejść prze mury Bramą Żydowską (Furta Żydowska) LINK DO PODSTRONY. Obecnie znajduje się tutaj kościół Zielonoświątkowy.

Brama WrocławskaŚredniowieczna brama miejska, a właściwie ceglana wieża bramna, pierwotnie zwana Trzebnicką. Wybudowana prawdopodobnie między 1325 a 1380 rokiem, na miejscu poprzedniej bramy w obwodzie obwarowań drewniano-ziemnych. Jedyna z czterech, która przetrwała do naszych czasów.

RatuszWzmianka o pierwszym ratuszu pojawia się w 1393r. Jednak nie był to ratusz taki, jak rozumiemy to współcześnie. Był to dom wójta umieszczony na poboczu, gdyż centrum rynku było zajęte przez kramy i ławki dla handlarzy. Po wykupieniu wójtostwa w 1407r, chcąc nadać radzie miasta wyższą rangę, w 1410 r odbyła się budowa ratusza murowanego. Nie leżał w osi symetrii rynku ponieważ powstał na miejscu wcześniejszego domu kupieckiego. Pierwsza przebudowa ratusza odbyła się w 1535 roku, będąca następstwem zniszczeń wywołanych wielką burzą. Kolejny gruntowny remont odbył się w 1664 r na polecenie Sylwiusza Nimroda z Wirtembergów, gdyż mury budowli groziły zawaleniu. Ratusz nie był remontowany aż do 1730 roku, kiedy to w mieście wybuchł wielki pożar niszcząc kramy i sam ratusz. W 1750 roku ratusz został odbudowany. Budynek, który widzimy dzisiaj to odbudowa po zbombardowaniu przez Niemców w 1945 roku.

Kościół Świętej TrójcyNajmłodszy, barokowy zabytek w mieście z 1744 roku. Przy kościele niegdyś znajdował się cmentarz, jednak najbardziej zasłużonych w jego powstaniu i rozbudowie, pochowany wewnątrz murów. W tamtym czasie, był to jedyny kościół katolicki na terenie miasta. Większość mieszkańców za przewodnictwem Wirtembergów, a wcześniej Podiebradów przyjęła wyznanie protestanckie. Powstanie kościoła nie było jednak powiązane, jakby się mogło wydawać, z kontrreformacja czy usilnym propagowaniem katolicyzmu przez jezuitów. Wszystko zaczęło się w 1720 r., kiedy to w Oleśnicy pojawia się garnizon wojskowy katolickiego cesarza Austrii. Wojsko posiadało własnego kapelana, z czego skorzystali nieliczni katolicy zamieszkujący miasto. Ok 100 osób towarzyszyło wojsku w nabożeństwach. Nawet kiedy w 1727 r garnizon został odwołany, niewielka grupa katolików zaczęła dążyć do uzyskania najpierw swojej kaplicy a następnie kościoła. Zadanie nie było łatwe ze względu na niechęć protestanckich książąt panujących na zamku. Jednak w 1738 r, mieszkańcy otrzymali pozwolenie na budowę kościoła z Wiednia.
Budowa trwała wiele lat, jednak już w 1744 r odbyło się pierwsze nabożeństwo w jeszcze niedokończonym kościele. Prace budowlane trwały do ok 1798 r kiedy to dobudowano przedsionek od wschodu. Niestety w 1945 roku kościół zostaje zniszczony. Bezpowrotnie przepadają freski pokrywające mury, figury barokowe i całe wyposażenie. Kościół zostaje odbudowany dopiero w 1961r.

Cerkiew i Nawa Św. Jerzego Zbieg ulic Matejki, Łużyckiej i Kościelnej to jedno z najstarszych miejsc sakralnych w Oleśnicy. Dwa połączone kościoły p.w. NP Marii i św. Jerzego to jedne z ciekawszych zabytków budownictwa kościelnego w Polsce. Powstają w drugiej połowie XIII wieku, a najpóźniej pod jego koniec. Historia kościołów jest mocno związana z miejscami, które niestety nie przetrwały do dnia dzisiejszego. A wszystko zaczęło się od powstania Szpitala (przytułku) św. Jerzego. Nie znamy dokładnej daty jego powstania, jednak wiemy, że do 1340 roku szpital pozyskał rozgłos, dobrą opinię a co za tym idzie wiele dóbr, dzięki którym był w stanie się utrzymać. W roku 1340, na prośbę księcia Konrada I przytułek zostaje włączony przez biskupa wrocławskiego do podoleśnickiej prepozytury wrocławskich kanoników regularnych św. Augustyna, która jeszcze do XIVw leżała poza murami miejskimi. Kanonicy byli odpowiedzialni za szpital św. Jerzego, a także przylegającą do niego niewielką świątynie. Augustyni rozbudowali niewielką świątynie przy szpitalu dzięki czemu powstał kościół pod tym samym wezwanie – św. Jerzego. Kiedy szpital, a przede wszystkim Kościół św. Jerzego, stały się tak ważnym ośrodkiem religijnym, i niezaprzeczalnie pełnił istotne funkcje społeczne, przy klasztorze powstała szkoła niższego stopnia dla chłopców. W 1380r Karol II sprowadza do Oleśnicy benedyktyński zakon „braci słowiańskich” pw Bożego Ciała, przekazując pod jego skrzydła kaplicę św. Krzyża i NMP. Benedyktyni rozebrali kaplicę i rozpoczęli budowę kościoła pw Bożego Ciała. Jego budowę zakończono prawdopodobnie na przełomie XIV i XV stulecia. Oba kościoły stykały się ścianami bocznymi, ale nie miały wspólnej ściany. Wieżę kościelną wybudowano ok. 1400 r. i spełniała również rolę obronną. Po wprowadzeniu protestantyzmu w Oleśnicy (1538 r.) - czterech ostatnich zakonników augustiańskich opuszcza klasztor, a kościół staje się przytułkiem. Za czasów Karola II, po zakończeniu większej przebudowy kościoła zamkowego, dokonano odnowienia dawnego kościoła św. Jerzego, a do kościoła NMP dobudowano nową kruchtę. Prawdopodobnie po 1638 r. kościół był również polskim zborem. Po 1850 r., gdy powołano garnizon oleśnicki, kościół stał się też garnizonowym, co nastąpiło w 1872r. Cmentarz przykościelny zamknięto 4 kwietnia 1818 r. Zabudowania klasztorne między XVII i XVIII w. wyburzono. Na tym terenie jeszcze w XIX w. znajdował się przytułek. 25 stycznia 1945 roku kościół spłonął. Wraz z nim cały wystrój oraz drewniane figury gotyckie, empory, loża, organy i epitafia. Pozostała tylko wieża. Oba spalone kościoły w 1957 r. odgruzowano i częściowo zabezpieczono. W 1965 r. kościoły zadaszono. W 1965 r. dolną część wieży przejęła parafia prawosławna. W latach 1966-1972 etapami z funduszy Urzędu Miasta oraz funduszy i pod kierownictwem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków kościół odbudowano. Kościoły ponownie przedzielono ścianą. Obecnie były kościół NMP służy wyznawcom prawosławia - jest kościołem prawosławnym (cerkwią) pod wezwaniem Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy.

Wieża CiśnieńNeogotycka wieża ciśnień wraz z zakładem wodociągowym, została wybudowana w latach 1896 - 1898 według projektu Królewskiego Radcy Budowlanego inżyniera Adolfa Thiema z Lipska. Wodociąg oleśnicki składał się z ujęć wody, zakładu wodociągowego, wieży ciśnień i układu rurociągów. W 1930 roku sieć wodociągowa miała ok 20 metrów długości. To pierwszy taki remont od 1600 roku. Zabytkowe elementy starego Podiebradowskiego rurociągu – pompy, mierniki drewniane rury, znajdują się podobno w starym zakładzie wodociągowym. Niestety nie jest to miejsce udostępnione dla miłośników historii.

Mury ObronneŚredniowieczne mury obronne. Zachowane niemalże na całej długości, ukazujące obrys grodu oleśnickich Piastów.

Dom Wdów – obecna Szkoła MuzycznaWybudowany z fundacji księcia Sylwiusza Fryderyka Wirtemberga w 1683 r, tworząc budynek mieszkalny dla wdów po kaznodziejach i nauczycielach. Do 1825 roku zarówno same wdowy jak i cały obiekt utrzymywano z fundacji. Natomiast po tym roku, zachowując swoje funkcje, dom utrzymywany był przez kościół i miasto. Początkowo miejsce było przystosowane do zamieszkania prze osiem kobiet. Jednak dobudowanie dodatkowych pokoi w 1911 roku wskazuje na zapotrzebowanie dla większej ilości osób. Do 1921 roku budynek na pewno pełnił funkcje Domu Wdów, jednak od 1933 roku nie wiemy nic o jego funkcji. W 1945 roku budynek został doszczętnie spalony. Dopiero w latach 1960-1962 odbudowano obiekt z zachowaniem oryginalnego wyglądu z zewnątrz, lecz całkiem nowy od środka. Dawny Dom Wdów został dostosowany do potrzeb szkolnictwa muzycznego, które trwa do dziś.

Poczta GłównaPoczątkowo budynek poczty znajdował się przy obecnej ulicy J. Matejki. Miejsce wyznaczono tak, aby poczta znajdowała się jak najbliżej wjazdu do miasta. Poczta najczęściej była łączona ze stacją dyliżansów, a dodatkowo musiała posiadać mieszkanie dla poczmistrza. Musiała więc być całkiem sporych rozmiarów w środku jak i na zewnątrz. Z czasem, kiedy usługi pocztowe stawały się coraz bardziej popularne, kiedy główne szlaki poczty rozwinęły się i przechodziły również przez Oleśnicę, zaczęto rozglądać się za większym terenem do zagospodarowania przez pocztę. Nowy, większy, nowocześniejszy a przy tym przepiękny budynek wybudowano w 1894 roku przy dzisiejszej ul. 3go Maja. W 1945 roku poprzedni budynek poczty spłonął i już go nie odbudowano. Z nowej poczty natomiast zniknęły ornamenty zdobiące mury budynku, jednak to wydarzyło się w niewiadomych okolicznościach już po 1972 roku.

SądNeorenesansowy budynek sądu został wybudowany w 1896 r, według projektu architekta Karla Friedricha Endella. O historii tego konkretnego budynku nie ma za wiele wzmianek, jednak wiemy, że powstał za czasów panowania burmistrza Richarda Kallamanna, który nie tylko rządził od 1883r ale utrzymał swoje stanowisko jeszcze przez trzy kolejne, dwunastoletnie kadencje. Wspomniany burmistrz przyczynił się do znacznej rozbudowy miasta. Za jego panowania w mieście pojawiło się wiele budynków użytecznych takich jak np. szkoła, szpital, poczta czy sąd, ale także rozbudował sieć kanalizacji i stworzył pierwsze zakłady w mieście, takie jak np. rzeźnia czy fabryka obuwia i mebli. Oleśnica za jego czasów rozrosła się, stała się milsza dla oka dzięki pięknym budynkom i zadbanym ogrodom, a co za tym idzie ludność miasta znacznie się powiększyła.